Er is actie-reactie voetbal en je hebt datzelfde fenomeen in de beeldende kunst. Een voorbeeld.

ACTIE

Iedereen kent het meesterwerk van Auguste Rodin (1840-1917), de kus (Le Baiser, 1886). Wat velen echter niet weten is dat Rodin zich baseerde op een historisch liefdesverhaal en wel de romance tussen Francesca da Rimini en Paulo Malatesta. Gefopt en gevangen in een verstandshuwelijk met de (lelijke) broer van Paolo, Giovanni, is de liefde tussen deze twee niet te stuiten. Lezend in het boek over de ridders van de ronde tafel, waarin een soortgelijke romance ontstaat tussen ridder Lancelot en Genevere, vallen zij elkaar smachtend in de armen. Een interpretatie van een historisch verhaal, opgetekend door Dante in diens Goddelijke Komedie en opgepakt door Rodin.

REACTIE

De Roemeen Constantin Brȃnçusi (1876-1957) kwam in 1904 te voet naar Parijs, waar hij zich verder wilde ontwikkelen als beeldhouwer. Hij kreeg het aanbod om bij en onder Rodin te werken, maar Brȃnçusi zag al snel in dat hij in de schaduw van de meester nooit zou kunnen uitgroeien tot diens gelijke. Hij besloot zijn eigen weg te gaan. Le Baiser van Rodin vond hij geen goed kunstwerk. Eerst een klei-model maken voordat het werk uitgehakt werd uit duur materiaal (marmer) vond Brȃnçusi ’te makkelijk’ en veel van het hakwerk overlaten aan leerlingen in het atelier verafschuwde hij. Hij reageerde met zijn eigen Kus. Rechtstreeks gehakt uit eenvoudige kalksteen en een solo project, dus zonder hulp van leerlingen tot stand gekomen. De simpele lijn voert de boventoon. “In de kunst is eenvoud geen doel, maar men komt door het benaderen van de ware betekenis van de dingen, ondanks zichzelf, tot eenvoud”. De eerlijkheid gebiedt te zeggen de tijd is doorgelopen, we schrijven 1909 en de weg naar abstracte kunst was ingeslagen. Hij maakte diverse versie’s van de Kus. Dit exemplaar uit 1909 staat op de begraafplaats Montparnasse, Parijs. Brȃnçusi’s reactie op het meesterwerk werd zelf een meesterwerk.

Brancusi, 1909

Om een schilderkunstig tegenwicht te bieden aan deze beelden, met hetzelfde onderwerp wel te verstaan, het kleurrijke werk van Alexandre Cabanel uit 1870. Het noodlot heeft zich al voltrokken. Giovanni heeft de geliefden gedood, zijn eer is gewroken. De geliefden liggen in Middeleeuwse kledij, in extreme poses op het bed. Op de achtergrond zien we de schim van Giovanni, zijn hand duwt het gordijn opzij. Tussen de geliefden, op de prachtige vloer, ligt het boek, opengeslagen. Al eeuwenlang een verhaal waar schrijvers, schilders en beeldhouwers zich door lieten inspireren.  Actie-reactie.

Alexandre Cabanel,Morte di Francesca da Rimini e di Paolo Malatesta, 1870