Vorige week vierden wij onze huwelijksdag; een warm zonnetje gaf kleur en warmte aan deze doordeweekse dag en na mijn werk fietsten we naar een knus restaurantje om in elkaars gezelschap te genieten van een heerlijke maaltijd. Geen grote receptie, maar samen herinneringen ophalen aan de dag van toen.

In 1434 schilderde Jan van Eyck het „Portret van Giovanni Arnolfini en zijn vrouw”, dat sinds 1842 in de collectie van de National Gallery in Londen is opgenomen. We zien een man en vrouw, hand in hand, ten voeten uit, staand in een vertrek dat lijkt op een woon- annex- slaapkamer. De inrichting van het vertrek bestaat uit een tafeltje links onder het geopende raam, een kroonluchter, een stoel bekleed, een ronde spiegel en een hemelbed. Behalve de personen is ook een bruin hondje op de voorgrond in het vertrek aanwezig. Niks bijzonders, toch?

Alle formele elementen als compositie, vorm, kleur en perspectief zijn voor iedereen te bevatten. Maar voor mij, als kunsthistoricus, is het uitpluizen van het hoe en waarom van deze attributen interessant. Tijdens mijn studie moesten we deze voorwerpen bestuderen en er in de context van haar ontstaan, betekenis aan geven. Professor Erwin Panofsky was onze leermeester. En dan blijken de ogenschijnlijk alledaagse zaken een dubbele betekenis te bevatten die het totaal een heel andere lading geven.

Het blijkt om een huwelijksportret te gaan! De Italiaanse koopman huwt zijn Belgische verloofde, een van de heilige sacramenten binnen de katholieke kerk en daarom heeft hij, staand op gewijde grond, zijn schoenen uitgedaan. De bruidegom, afgebeeld met opgeheven arm staat op het punt de eed (fides) uit te spreken. In combinatie met het samenvoegen van elkaars handen bevestigt dit moment. Het hondje als symbool van trouw onderstreept hun eeuwig durende trouw.
De goddelijke aanwezigheid wordt verbeeld door de ene brandende kaars in de luchter, op klaarlichte dag. Hoewel de mode van die tijd anders doet vermoeden, wordt nog verwezen naar de onschuld van de bruid. Ze heeft haar hand teder op haar buikje gelegd, dat opbolt door de hoge taille en onderrokken. Het keurig opgemaakte bed onderstreep dit.
Op de achterwand hangt de spiegel, precies in het midden. In de rand, in verschillende medaillons wordt de lijdensweg van Jezus afgebeeld. Rondom Pasen een toepasselijk thema. Opmerkelijk is het geschrevene erboven: het plaatst Jan van Eyck persoonlijk in het vertrek: ”Johannes de Eyck fuit hic”, Van Eyck was hier. Een schilderij als bewijsstuk.

Jan van Eyck, Arnolfini Portret, detail, 1434

Vanaf 1811 werd het in Nederland verplicht om het huwelijk te registreren bij de burgerlijke stand. Zo’n trouwboekje als bewijsstuk is toch veel handzamer, al heeft het kleine paneeltje veel charme en spreekt er een groot vakmanschap uit.

Ik ben nog wel nieuwsgierig naar hoe het paar, een Belgische en een Italiaan, elkaar heeft leren kennen. Misschien via eDarling, de datingsite voor de hoger opgeleiden?