Blijkbaar heb ik een zwak voor kunstenaars die het moeilijk wordt gemaakt om te werken. De underdog pakt me in.

Het leven en het werk van Emil Nolde kenmerkte zich door hoogte- en dieptepunten. De achtergrondverhalen maken de schilderijen interessanter: de kunstzinnige, technische en sociaal-politieke lagen leiden tot verdieping en schept onverwachte nuances.

Hij wordt nu gezien als een van de grote vertegenwoordigers van het Duits Expressionisme, maar de vorige generatie (zoals mijn moeder) sprak schande over hem: Nolde was fout geweest in de oorlog want hij was lid geweest van de NSDAP. Geen onbeschreven blad dus.

Ondanks dat speelde zijn werk Leven Christi uit 1937 een belangrijke rol in de door de nazi’s georganiseerde propagandatentoonstelling Entartete Kunst en vanaf die tijd werd (ook) hem het werken praktisch onmogelijk gemaakt.

Hij kreeg een schilder-, exposeer- en verkoopverbod opgelegd. Hij trok zich terug in Seebüll. Maar hij kon het werken niet laten. Omdat hij bang was dat hij bij een huiscontrole betrapt zou worden, maakte hij de strategische keuze om niet in olieverf te werken, maar aquarellen te gaan maken. (De terpentine zou hem verraden, maar water is reukloos!) Hij maakte ca. 1300 waterverven, studies, die later zouden moeten leiden tot groot formaat schilderijen. In het geheim werkte hij jaren aan deze serie Ungemalten Bilder, maar schilderijen werden het nooit.

In het Städel Museum van Frankfurt zijn nu, maart 2014, ruim 140 werken van Emil Nolde samengebracht, waaronder een grote selectie van die Ungemalten Bilder. Het is een buitenkansje om een dergelijk groot retrospectief te kunnen bezichtigen, dus als u rond Pasen nog een mooi uitstapje wilt maken, denk dan eens aan het financiële centrum van Duitsland, met iconische wolkenkrabbers en een fantastische museumoever waar talloze inspirerende musea te vinden zijn. Nolde laat zich daar tot half juni bewonderen, dan gaat veel werk weer naar huis, naar Seebüll.

Grosser Mohn