Zelomi en Salome

In mijn lezing over het kerstverhaal en hoe dit in de loop der jaren in de beeldende kunst wordt afgebeeld, komt een passage voor waarin twee vroedvrouwen hun opwachting maken. De aanwezigheid van deze vroedvrouwen is een ‘apocrief’ verhaal, uit het proto evangelie van Jacobus. Apocrief en dus niet door de kerk goedgekeurd.

Maar interessant is het zeker en deze menselijke kant van het verhaal zal de mens in de Middeleeuwen tot steun in het geloof zijn geweest.

Wij weten niet beter of Maria krijgt haar kind terwijl zij alleen in de stal is met uitzondering van de os en ezel. Dit tafereel is gebaseerd op een visioen van de Zweedse Birgitta van Zweden. Haar visioen vertelt waar Jozef was op het moment suprȇme, waar we in Lukas en Mattheus vergeefs naar zoeken. Hij keert terug in de stal met een kaars in zijn handen én vroedvrouw Zelomi, die het mirakel direct begrijpt. In haar kielzog Salome, die haar woorden (dat Maria onbevlekt heeft ontvangen en gebaard) niet kan geloven. Zij wil deze wonderbaarlijke maagd zelf onderzoeken. Wanneer zij daartoe aanstalten maakt, verschroeit/verlamt haar hand.

En kijk hoe Campin dit heeft uitgebeeld: de hand van Salome hangt krachteloos naar beneden. In de banderol die de engel (boven Jozef) vasthoudt, wordt Salome aangespoord om om vergeving te vragen. Haar hand geneest als zij Jezus aanraakt.

Robert Campin (1380-1444) heeft op dit paneel alle ingrediënten van het kerstverhaal verwerkt: Maria en de oude Jozef, Jezus, os en ezel, herders, engelen en de twee vroedvrouwen. Zijn stijl is verwant aan die van de gebroeders van Eyck. Door zijn vakkundig gebruik van olieverf ontstond een kleurrijke voorstelling met een realistisch aandoend Vlaams landschap.

Dank voor dit mooie verhaal, Robert!

Ook bij de aanbidding van Maerten van Heemskerck (ca. 1540) zijn de vroedvrouwen aanwezig. En zie wat een sterkte armen ze hebben!