De dag begint voor de afwisseling niet met regen, maar met frisse zonnestralen, die plakkend aan het natte loof van de dikke populieren voor mijn keukenraam, naar binnen fladderen. Dat strijklicht is kenmerkend voor Johannes Vermeer (1632-1675). Velen kennen hem en als je een zin begint met: ‘het meisje’, vult men als snel aan: ‘met de parel’, zoals ‘Eva’ achtervolgd wordt door ‘de appel’.

Zijn topstuk is inderdaad Meisje met de parel. Voor mij zit de verrassing altijd weer in het vangen van dat moment als onze blikken elkaar treffen. Onderzoekers menen dat Vermeer zich heeft laten inspireren door de Italiaanse schilder Guido Reni, die een soortgelijke pose van een soortgelijke schoonheid heeft vastgelegd rond 1600. Heel goed mogelijk.

Guido Reni, Beatrice Cenci, ca. 1600

Gerhard Richter is ook fan van de Hollandse meester. Hij posteert zijn vrouw met een krant in het licht. Het licht dat haar gestalte deels in de schaduw, deels van boven en van voren streelt. Waar is het raam waar de lichtbundels door naar binnenvallen en haar liefkozend aaien in haar nek en op haar hoofd? Staand, met een lichte knik in de bovenste werkvels, de subtiliteit van haar houding, ook hier is alles feilloos op elkaar afgestemd. Hij verlegd de vondst van Vermeer naar de 20ste eeuw. Zijn olieverf oogt als een foto.

Gerhard Richter, Lesende, 1994

Het portretje van Vermeer suggereert een spontaniteit die er niet is. Dit meisje heeft echt uren geposeerd, maar Johannes pakt ons steeds weer in met die quasie nonchalante draaiing van haar hoofd, alsof ze wordt geroepen. En dan komt alles samen en ontstaat het magische: de prachtige kleuren, de blik, de bel en het licht. Nooit eerder zo vertoond, een snapshot in olieverf. Niets meer aan doen, alleen maar kijken.