Na thuiskomst van een fantastische fietsvakantie met een heel goede vriendin, realiseerde ik me bij het bekijken van de foto’s, dat het een soort ‘Tour Féminin’ is geweest. Diverse vrouwelijke kunstfiguren zijn we tegen gekomen.

Niet geheel verwonderlijk is daar de figuur van Maria (1), die op veel kruispunten een plekje krijgt in korte, vierkante zuiltjes, waar dikwijls nog andere afbeeldingen op te zien zijn. Maria wordt vaak wordt geflankeerd door een plaatselijke heilige, St. Nicolaus en/of St. Christoffel, de beschermer van de reiziger(s).

Maria onderweg

Het gebied van Passau tot Wenen, ons traject, is rijkelijk bezaaid met kloosters,  kathedralen maar ook met minikerkjes, waar, niks ontkerkelijking, Maria (2) nog steeds een belangrijke rol speelt, ondanks dat de vrolijke, manlijke begroeting ‘Gruss Gott’ ons voortdurend ten deel valt.

De Donauradweg voerde ons langs het piepkleine dorpje Willendorf. Dit dorpje ligt op de linker oever van de Donau en behoort tot de gemeente Aggsbach. De Venus van Willendorf is een beeldje van 11,1 cm dat in 1908 door de archeoloog Josef Szombathy op een paleolithische vindplaats bij Willendorf werd opgegraven en dateert tussen 24.000 en 22.000 v. Chr. Het werd gemaakt in het hoog-Paleolithicum en gesneden uit een kalksteen die niet in dit gebied te vinden is. Het is gekleurd met rode oker. Er is zeer weinig bekend over de oorsprong, hoe het gemaakt is, of over de culturele betekenis. Het beeldje is geen realistisch portret van een vrouw, maar een idealisering van ‘het vrouweijke’. De vrouwelijke geslachtskenmerken zijn als vruchtbaarheidssymbolen overdreven weergegeven, zoals de volle borsten, dikke buik, venusheuvel, dijen en billen. Er wordt gesuggereerd dat een hoogzwangere vrouw is afgebeeld. In Willendorf is een klein museum aan haar gewijd (het origineel bevindt zich in het Natuurhistorisch Museum te Wenen) en de vindplaats is een soort bedevaartsoord geworden. Op deze heilige plek staat een replica (3) van ca. een meter hoog, op een sokkel en omgeven door kaarsen om de moeder der moeders te eren.

Na Willendorf beklommen we een heuse berg die leidde naar het plaatsje met de lieflijke naam Maria Gugging, een van de buitenwijken van Wenen. In de late jaren ’50 stimuleerde dr. Leo Navratil (1921-2006) de cliënten van Maria Gugging’s  psychiatrische kliniek te tekenen en te schilderingen om het diagnostiseren te ondersteunen. Zijn cliënten bleken dikwijls talentvol, authentiek en origineel, hetgeen bevestigd werd door Jean Dubuffet, de bekende Franse kunstenaar die de term Art Brut, ook wel Outsider kunst lanceerde. Met de oprichting van het Haus der Künstler in 1981 werd een locatie geschapen, waar talentvolle cliënten mogen komen wonen en werken, met het uiteindelijke doel, (door middel van kunsttherapie) terug te keren in de maatschappij. Het exterieur van dit huis is een kunstwerk op zich, een canvas met uitbundige schilderingen uitgevoerd door de bewoners; een onuitputtelijk bron van vreugde en verbazing(4).

Haus der Kunstler

Naast het Haus der Künstler is tegenwoordig een cultureel centrum te vinden, een strak, wit, modern gebouw, het Art Brut Center. Het bestaat uit een museum, een galerie en een studio. Het museum toont werken van de Gugging kunstenaars, die een dialoog aangaan met andere kunstenaars. Hier werd ik getroffen door een andere vrouwelijke figuur(5); ook hier ligt nadruk op de geslachtsdelen; vertegenwoordigt zij de moederschoot, de veilige haven of het seksuele verlangen? De Venus van Willendorf en de afbeelding van de vrouw in het Art Brut Center zijn zusters, overduidelijk.

Thuis gekomen hoor ik dat onze moeder van Almere een mijlpaal viert; op 20 augustus 2013 is Annemarie Jorritsma 10 jaar burgemeester. Proficiat!